De waterkwaliteit van grond- en oppervlaktewater in Nederland staat onder druk. In 2027 moeten de normen van de Europese Kader Richtlijn Water (KRW) behaald zijn, en net als andere EU-landen heeft Nederland de verplichting te voldoen aan de Nitraatrichtlijn.
Om bij te dragen aan deze doelen en de bewustwording onder telers te stimuleren, startte het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) in 2023 het project Akkerbouw voor Waterkwaliteit. Dit project richt zich op het beperken van stikstofverliezen in de akkerbouw, met nadruk op praktische toepasbaarheid voor ondernemers.
Doelen en aanpak
Het project heeft als doel om akkerbouwers bewust te maken van het belang van stikstofbeperking en hen te inspireren met werkbare maatregelen en strategieën. Hiervoor is in samenwerking met veertien bedrijven uit het noordoostelijke en zuidoostelijke zandgebied een netwerk opgezet. Deze bedrijven bieden inzichten in de effectiviteit van maatregelen en nieuw beleid. Metingen op 10 percelen per bedrijf brengen de teeltregistratie, Nmin-gehaltes en nitraatconcentraties in het grondwater in kaart. Daarnaast delen telers hun praktijkervaringen over de uitvoerbaarheid van de maatregelen.
Resultaten uit 2023
Van de 14 deelnemende bedrijven hebben 13 telers actief bijgedragen. Op de meeste bedrijven bleef het stikstofbodemoverschot onder de streefwaarde van 50 kg N/ha. De Nmin najaar in de bodem bleek niet sterk te correleren met stikstofbodemoverschotten op bedrijfsniveau. Door een natte herfst en late meetmomenten vielen de waarden vaak lager uit. Desondanks werd de nitraatnorm in het grondwater niet altijd gehaald.
Tijdens meetmomenten in de winter werd een gemiddelde nitraatconcentratie boven de 50 mg/l gemeten. Bij het eerste meetmoment lag 36% van de gemeten waarden onder de norm; bij het tweede meetmoment was dit 48%. Analyse van specifieke gewassen liet zien dat consumptieaardappel, snijmaïs en zaaiui in het najaar de hoogste Nmin-waardes en nitraatconcentraties veroorzaakten. Er werden echter geen eenduidige relaties gevonden tussen parameters zoals Nmin najaar, nitraatconcentratie en stikstofbodemoverschot.
Het eerste meetjaar heeft al veel bewustwording opgeleverd; in de komende jaren zal er meer inzicht ontstaan in de effectiviteit van de verschillende maatregelen.