Het project Akkerbouw voor Waterkwaliteit beoogt oplossingen en inspiratie te bieden aan akkerbouwers op zandgrond die hun stikstofverliezen willen beperken. Veertien ondernemers in zuidoost en noordoost Nederland worden begeleid bij het verbeteren van hun bedrijfsvoering om dit doel te bereiken. Ook testen de ondernemers nieuwe maatregelen die de verliezen kunnen beperken.
Aanleiding
Op zandgronden zijn de stikstofconcentraties in grond- en oppervlaktewater hoger dan de normen van de nitraatrichtlijn en de kaderrichtlijn water (KRW), zo blijkt uit metingen van het RIVM. De landbouw is een belangrijke bron van deze overschrijdingen. Daarom zijn in de afgelopen jaren steeds strengere regels geïntroduceerd om de stikstofverliezen te beperken. Voorbeeld hiervan zijn de verplichting voor 1:4 rustgewassen op zandgrond en de korting op de gebruiksnormen voor nutriënten-verontreinigde gebieden en bij niet zaaien van een vanggewas voor 1 oktober. De vraag is hoe akkerbouwers het beste met deze regels kunnen omgaan, zodat enerzijds de waterkwaliteit verbetert, maar anderzijds de opbrengsten en de bodemkwaliteit zoveel mogelijk op peil blijven. Ook speelt de vraag welke nieuwe mogelijkheden er zijn om stikstofverliezen te beperken.
Doel en resultaat project
Om deze vragen te beantwoorden heeft het ministerie van LNV financiering beschikbaar gesteld voor een project waarin 8 ondernemers in zuidoost Nederland en 6 ondernemers in noordoost Nederland begeleid worden om met deze uitdagingen aan de slag te gaan. Ondernemers kijken, begeleid door adviseurs van Delphy en praktijkonderzoekers van WUR Open Teelten hoe ze de verliezen van stikstof kunnen beperken. Ze kijken daarbij niet alleen naar de bemesting maar naar de hele aanpak van de teelt. Het optimaliseren van de opbrengst is een belangrijk uitgangspunt bij het verminderen van verliezen en dus wordt ook gekeken naar zaken als vruchtwisseling, gewasbescherming en beregening.
Belangrijkste activiteiten
Het project is in 2023 gestart met financiering tot eind 2025. De ambitie is om het netwerk daarna nog langdurig voort te zetten. Vorig jaar is het project gestart met de werving van de 14 bedrijven. Jaarlijks wordt de volgende cyclus doorlopen. Per bedrijf worden plannen opgesteld voor de aanpak op bedrijfsniveau en voor het in de praktijk testen van nieuwe maatregelen op kleine schaal. Adviseurs van Delphy begeleiden de deelnemers bij de uitvoering van de plannen. In het najaar en in de winter worden de stikstofvoorraad in de bodem en de nitraatconcentraties in het grondwater gemeten. Bij het testen van de nieuwe maatregelen worden ook aanvullende metingen als opbrengstbepalingen uitgevoerd. Ook worden jaarlijks teeltgegevens verzameld. Alle metingen en gegevens worden jaarlijks geanalyseerd. De resultaten worden met de telers besproken en dienen als input voor aanpassing van de plannen voor het volgend jaar.
Het project staat nu goed op de rit en daarom is nu ook de communicatie over de resultaten gestart. De ervaringen van de telers en de resultaten uit de metingen worden binnenkort op diverse wijzen gedeeld om zo bij te dragen aan verbetering van de waterkwaliteit op akkerbouwbedrijven op de zandgronden.
Toekomstperspectief
Het project zal inzicht en inspiratie opleveren voor andere akkerbouwers die hun stikstofverliezen willen beperken. De ondernemers laten zien hoe ze hun bedrijfsvoering hebben aangepast en welke nieuwe maatregelen ze toepassen. De ervaringen van de telers met de nieuwe strategieën en de milieukundige en teeltkundige resultaten worden uitgebreid gecommuniceerd.
Het is de ambitie om het huidige netwerk van 14 bedrijven uit te bouwen naar een netwerk voor de akkerbouw dat vergelijkbaar is met Koeien en Kansen in de melkveehouderij. Daarmee beschikt dan ook de akkerbouwsector over een platform om de mogelijkheden en uitdagingen van een duurzame en maatschappelijk geaccepteerde sector te onderzoeken. Ook kan met de ondernemers worden gekeken hoe toekomstige wetgeving in de praktijk kan worden toegepast.