Binnen dit onderzoek worden methoden en strategieën ontwikkeld voor het opheffen of voorkomen van bodemverdichting. Er wordt o.a. gekeken naar agressief wortelende gewassen en ondergrondbewerkingen.
Inleiding
Binnen dit thema worden methoden en maatregelen ontwikkeld voor het opheffen of voorkomen van ondergrondverdichting. Er wordt bijvoorbeeld gekeken naar de effecten van typen mechanische grondbewerkingen, maar ook naar de effecten van natuurlijke bewerkingen, zoals het toepassen van agressief wortelende gewassen en naar natuurlijk herstel door verdroging, vernatting en vorst. Bodemverdichting, dus ook de verdichting van de bovengrond, is een aantasting van de fysische kwaliteit van de bodem en is volgens de Europese Bodemstrategie één van de belangrijkste vormen van bodemdegradatie in Europa. Het vormt daarmee een belangrijk onderdeel binnen het overkoepelende thema Bodemgezondheid (Eng: Soil Health). Er zijn vele nadelige effecten bekend van bodemverdichting. Enkele voorbeelden zijn gereduceerde gewasopbrengsten door nat- en droogteschade, of een slechte water infiltratie. Door een slechte infiltratie van water ontstaat gelijkertijd een verhoogd risico op oppervlakkige afspoeling waardoor ook nutriënten en schadelijke stoffen in grote hoeveelheden versneld in het oppervlaktewater terecht kunnen komen.
Bijna 50% van de Nederlandse landbouwondergronden is verdicht. Ondergrondverdichting en klimaatverandering lijken elkaar te versterken: de effecten, zoals hierboven genoemd, van hogere neerslagintensiteiten en langere droogteperioden worden hierdoor nog duidelijker merkbaar. Zware landbouwvoertuigen in natte omstandigheden zijn over het algemeen de belangrijkste oorzaak van boven- en ondergrondverdichting, maar ook van structuurverlies van de bodem. Het wrange binnen dit thema is dat ondergrondverdichting (beneden de bouwvoor) moeilijk is te herstellen. Het algemene devies is daarom nog steeds dat voorkomen veel beter is dan genezen. Desalniettemin proberen we binnen dit thema te komen tot een set van herstellende maatregelen.
In het thema wordt sterk samengewerkt met het thema Grondbewerking en met de langjarige systeemexperimenten die ook in de andere thema’s worden uitgevoerd, bijvoorbeeld de niet-kerende grondbewerking (NKG), rijbanenteelt, bovenover ploegen en ondiep ploegen.
Werkwijze
De kennis- en ontwikkelingsvragen binnen dit thema zijn gericht op ondergrondverdichting:
- Welke maatregelen kunnen in algemene zin ondergrondverdichting opheffen, beperken, of voorkomen?
- Kan ondergrondverdichting door natuurlijke processen, zoals beplanting, vernatting en verdroging, of vorst worden verminderd?
- Kan ondergrondverdichting met agressief wortelende groenbemesters en/of gewassen worden verminderd?
- Werkt dit beter als dit gecombineerd wordt met een ondergrondbewerking?
- Hoe stel je ondergrondverdichting het beste vast?
- Wat is de ernst van ondergrondverdichting in Nederland en hoe verhoudt zich dat tot de rest van Europa en de wereld?
De hypothese is dat ondergrondverdichting 1/ verminderd kan worden door een bodemmanagementsysteem dat verdichting voorkomt en 2/ het natuurlijk herstel bevorderd kan worden door toepassing van agressief wortelende groenbemesters en/of gewassen (zie ook het thema Bodem-plant interacties). Experimenteel werk richt zich op het toetsen van deze hypothese. Het thema ondergrondverdichting richt zich nu (2020) voornamelijk op het meten van de effecten van verschillende managementopties in de systeemexperimenten: op zeekleigrond in Lelystad en zandgrond in Vredepeel. Dit thema heeft qua inhoud en experimenteel werk sterke connecties met andere thema’s binnen het project, maar ook met externe projecten. Daarom vormen de externe communicatie en disseminatie (artikelen, presentaties, demo’s) een essentieel en integraal onderdeel van dit thema.
In de eerste twee jaar (2017 en 2018) ligt de focus op vooronderzoek en inventarisatie en eerste bodemmetingen aan vooral de systeemproeven. In 2019 en 2020 wordt specifiek gekeken naar de verschillende effecten van woelen en ploegen in een 2-tal praktijksituaties. Deze vinden plaats in aansluiting op proeven binnen het thema Grondbewerking en de lange termijn systeemproeven.
De resultaten van het onderzoek vindt u terug in de nieuwsberichten en publicaties.
Publicaties
Kijk voor een volledig overzicht van publicaties op Publicaties - Verdichting ondergrond.